Meijendelse boomkikker ontmaskerd
Om de biodiversiteit in de waardevolle duinen te beschermen en te versterken doet Dunea onderzoek naar flora en fauna; zelf en samen met onderzoeksinstellingen. In 2021 deden acht biologiestudenten in opdracht van Naturalis en RAVON onderzoek naar de genetische basis van amfibie-soorten van Meijendel en Berkheide. Waar komt die kleine knalgroene boomkikker in de Libellenvallei nou echt vandaan?
In het voorjaar van 2021 onderzochten Leidse biologie studenten amfibieën populaties in de duinen, waarvan sterk vermoed werd dat deze daar niet van nature voorkomen. Van boomkikkers, knoflookpadden, kamsalamanders en vroedmeesterpadden werd daarom met behulp van een wattenstaafje speeksel of huidslijm afgenomen. “Een beetje vergelijkbaar met een Corona test”, aldus Dr. Ben Wielstra, die het onderzoeksteam leidde. Dit DNA-monster werd verder geanalyseerd om de oorsprong van de populaties te achterhalen.
DNA kan wetenschappers heel veel vertellen. Bijvoorbeeld over de herkomst van exoten: soorten die door de mens zijn uitgezet en niet tot de lokale biodiversiteit behoren. Promovenda Manon de Visser legt uit: “DNA varieert, niet alleen tussen verschillende soorten, maar ook binnen het verspreidingsgebied van een enkele soort. Een stukje DNA kan daarom gebruikt worden als een soort barcode, waarmee je kan bepalen tot welke soort een individu behoort en waar dat individu oorspronkelijk vandaan komt.”
Cryptische boomkikkers ontmaskerd
Verrassend genoeg werden er boomkikkers geïdentificeerd die helemaal niet in Nederland thuishoren. De uitheemse soorten lijken qua uiterlijk erg op de inheemse Europese boomkikker, die van nature in Zuid- en Oost-Nederland voorkomt. “We spreken dan van ‘cryptische soorten’. Die zijn op het oog vrijwel niet te onderscheiden, maar kunnen met DNA worden herkend”, aldus Liam Oskam en Marit Kuijt, die de boomkikkers onderzochten voor hun scriptie. Ze voegen toe: “Iedereen stond perplex. We troffen de Oostelijke boomkikker massaal aan in Nationaal Park Hollandse Duinen. Zowel in Solleveld, Westduinpark, Meijendel, Berkheide en Lentevreugd hebben ze een genetisch profiel afkomstig uit Griekenland. Daarnaast blijken er óók nog Italiaanse boomkikkers te zitten in het Westduinpark bij Den Haag.”
Vriendelijke exoot
Dunea is blij met deze identificatie. Ecoloog en onderzoeker dr. Harrie van der Hagen: "Voor Dunea is het goed om te weten welke soorten van oorsprong bij het gebied horen en wellicht extra bescherming verdienen. Exotische soorten vormen één van de grootste bedreigingen voor de natuur en kunnen veel schade aanrichten. Ze kunnen inheemse soorten verdringen doordat ze bijvoorbeeld met inheemse soorten concurreren of erop jagen. Wanneer dit het geval is, gaat het om een invasieve exoot. Gelukkig is de felgekleurde boomkikker niet invasief voor ons gebied en ook voor fotografen een graag geziene gast. We wisten al dat hij uitheems was, maar niet dat dit helemaal naar Griekenland te herleiden zou zijn!”
Meer informatie?
Op de website van Naturalis vindt u meer informatie over dit onderzoek. Ook op YouTube vindt u meer uitleg in de video's van Manon: DNA talk "barcoding van amfibieën" en DNA talk "Buitenlandse boomkikkers".