Vernieuwing urgent in waterwingebied Berkheide

De afgelopen jaren zijn er veel huizen gebouwd in het leveringsgebied van Dunea en er staan er nog meer op de rol, zoals de nieuwbouw op het voormalige vliegkamp Valkenburg. "Al die woningen hebben een drinkwateraansluiting nodig. We zien een stijgende lijn. Jaar op jaar leveren we meer drinkwater en beginnen we tegen onze grenzen aan te lopen," constateert Spierenburg. "In mooie maar droge voorjaarsperioden waarin veel water wordt gebruikt, moeten we in sommige gebieden nu al alle zeilen bijzetten. Daar zit niet veel rek meer in."

Robuustheid op lange termijn
Om het drinkwatersysteem minder kwetsbaar te maken voor droogte, vervuiling van bronnen en verlegging van essentiële leidingen, richt drinkwaterbedrijf Dunea zich voor de lange termijn op inzet van meerdere bronnen. Daarvoor ontwikkelt Dunea proefopstellingen aan het Valkenburgse Meer en in Scheveningen. Spierenburg: "Ontwikkeling van een nieuwe bron voor drinkwater duurt zomaar tien jaar en dan moet alles meezitten. Zoveel tijd en risico kunnen we niet nemen. Daarom moet nu het bestaande waterwinsysteem in de duinen zo goed mogelijk worden ingezet. Daarmee kunnen we op de komende jaren wel aan de drinkwatervraag voldoen."

Dunea heeft drie waterwingebieden in de duinen: Solleveld, Meijendel en Berkheide. Spierenburg: "In Solleveld en Meijendel is de infrastructuur van de winningen op orde. Ook zitten we daar aan de grens van de hoeveelheid drinkwater die gewonnen mag worden volgens de vergunning van de Provincie Zuid-Holland. Voor Berkheide - dat tussen Wassenaar en Katwijk ligt – is er nog wel ruimte in de vergunning en is het ook tijd dat de infrastructuur wordt vernieuwd. Daarom is Berkheide onze enige mogelijkheid om op korte termijn meer drinkwater te kunnen produceren." legt Spierenburg uit. "Het is de uitdaging om de noodzakelijke renovatie - waar mogelijk - slim te combineren met een uitbreiding van het systeem en met verbeteringen voor de natuur".

Huidige systeem beter benutten
Dunea wint in Berkheide drinkwater met een systeem van oppervlakte-infiltratie. Vanuit de Afgedamde Maas en Lek wordt voorgezuiverd rivierwater aangevoerd naar infiltratieplassen. Na een natuurlijke zuivering in de ondergrond wordt het water terug gewonnen met winputten. Dit vraagt om een goede afstemming tussen infiltratieplassen en winningen. Spierenburg: "In het gebied Berkheide betekent dit dat we op enkele plekken extra winputten of drains moeten toevoegen, om optimaal gebruik te maken van de aanwezige infiltratieplassen."

"In andere gevallen is er juist een extra infiltratieplas nodig. Hiermee willen we het systeem zo inrichten dat de potentie aan drinkwater die in het gebied zit, ook wordt benut," aldus de omgevingsmanager. Dat klinkt eenvoudiger dan dat het is. "Het is ook een Natura 2000 gebied, met natuur die op Europese schaal bijzonder en belangrijk is.. Dat maakt van het waterwingebied Berkheide een heel waardevol terrein waar we zorgvuldig mee omgaan. Immers, de duinen zorgen voor ons water en wij zorgen voor de duinen."

Groene samenwerking
Als beheerder van dit Natura 2000-gebied wil Dunea met de vernieuwing van het drinkwatersysteem ook de natuur een impuls geven. "Bij elk onderdeel van het programma kijken we op welke manier we hier natuurprojecten aan kunnen koppelen," legt Spierenburg uit. Dat doet Dunea op eigen terrein, maar ook in samenwerking met 'nabuur' Staatsbosbeheer die ook een deel van Berkheide beheert. De natuur houdt zich tenslotte niet aan grenzen tussen beheerders.

Spierenburg: "Nu we toch ingrijpen in het systeem, willen we goede randvoorwaarden creëren voor de ontwikkeling van waardevolle vochtige duinvalleien. Met de klimaatverandering wordt het belang daarvan alleen maar groter. We hebben we een aantal droge jaren achter de rug en dit jaar beleefden we het droogste voorjaar ooit. Door nu de hydrologie goed in te richten wordt ook de natuur robuuster en beter voorbereid op de toekomst. We stemmen af met Staatsbosbeheer dat zij tegelijkertijd plagwerkzaamheden in de valleien uitvoeren en struweel verwijderen. Op die manier kunnen vochtige duinvalleien uitbreiden. We deden dit eerder ook al in Meijendel, met groot succes voor zowel duin als water."

Spannend traject
Het vernieuwen van waterwingebied Berkheide kan gerust ´een spannend traject' worden genoemd. Dat heeft vooral te maken met de vele omgevingsbelangen. "Je grijpt in op een kwetsbaar gebied," vertelt Spierenburg begrijpend. "We moeten met zware machines aan het werk in een gebied dat mensen waarderen en waar men komt voor rust en ruimte." Over de impact voor de natuur is Dunea in gesprek met de stichting Duinbehoud. "We hebben een gedeeld belang als het gaat om het in stand houden van de duinen als waardevol natuurgebied. We zijn met hen op zoek naar kansen om met natuurprojecten het gebied te versterken. Zo hebben we in het eerste deelproject de scope uitgebreid naar de inrichting van een aangrenzend terrein als 'duinzoomlandschap'. Dat maakt het gebied als geheel robuuster en het biedt betere mogelijkheden om de recreatie in goede banen te leiden," aldus de omgevingsmanager.

Monumentenzorg
Behalve natuur vraagt ook de cultuurhistorische waarde van het gebied aandacht. Dit kwam Dunea indringend tegen in het eerste project, waar een barakkencomplex uit de Tweede Wereldoorlog ligt. Tijdens de voorbereidingen van de vernieuwing van waterwingebied Berkheide werd al snel duidelijk dat het gemeentelijk monument niet in zijn geheel behouden kon blijven. Spierenburg: "De barakken vertegenwoordigen belangrijk erfgoed. Samen met de gemeente Katwijk zijn we op zoek gegaan naar een oplossing. Ook Katwijk was doordrongen van de urgentie voor winning van meer drinkwater, onder meer voor haar eigen inwoners."

Nieuwe functie
Na een lange periode waarin verschillende opties zijn onderzocht, is besloten dat een deel van de barakken behouden blijft. De barakken die blijven staan, krijgen tegelijkertijd een nieuwe functie, zodat het erfgoed 'beleefbaar' wordt. Een niet toegankelijk gebied wordt straks een plek voor iedereen, waar het verhaal van de geschiedenis kan worden verteld. "We hebben met de verschillende partijen een sterke balans weten te vinden tussen waterwingebied, landschapspark, cultureel erfgoed en natuur," somt Spierenburg de belangen op. Door deze bij elkaar te brengen krijgt het hele gebied een kwaliteitsimpuls.

Grenzen
Voor Dunea is het belangrijk dat het project nu snel van start gaat. "Wij hebben Berkheide als waterwingebied keihard nodig. Op de lange termijn zoeken we naar een breder palet aan bronnen voor drinkwater, maar voor de komende jaren biedt dat nog geen alternatief. We gaan al over twee à drie jaar al tegen onze grenzen aanlopen," benadrukt Spierenburg nog maar eens. "We moeten naar de toekomst kijken en nu handelen. We kunnen het ons niet permitteren om af te wachten, die tijd hebben we niet."